Angst voor de toekomst. Hoe bang ben jij voor aanslagen en onheil? Deze angst maakt dat je je anders gaat gedragen of bepaalde activiteiten niet meer onderneemt. Je bezoekt geen festivals meer of je reist niet meer per openbaar vervoer. Elke onderneming kost je energie en stress, je onbevangenheid is weg.

Bij zelfobservatie is het de bedoeling dat je jezelf waarneemt. Je neemt een paar minuten de tijd om naar jezelf te kijken. Niet in de spiegel maar naar je gedachten, je gevoel of je lichaam. Wat denk je allemaal? Wat voel je allemaal? Wat neem je waar in je lichaam? Voelt het druk, gespannen of ongemakkelijk?

Alle indrukken die je opdoet worden door middel van plaatjes in je geheugen opgeslagen. Deze plaatjes bevatten beeld, geluid, gevoel, geur en smaak. Dit worden hoofdmodaliteiten genoemd. Je impressie wordt gecodeerd, geordend en krijgt een bepaalde betekenis. De meeste situatie leveren neutrale plaatjes op die dan in je geheugen worden opgeslagen. Iedereen kent ook de situaties die wel een zekere lading hebben. Je kunt dus prettige en fijne beelden op slaan, neutrale maar ook heftig en pijnlijke. Van de leuke momenten en neutrale situaties hebben we geen last. Heftige en pijnlijke situaties kunnen nog lang aanwezig zijn. Dit kunnen beelden zijn die je als eerste ziet als je opstaat en als laatste als je naar bed gaat.

‘Vier minuten oogcontact brengt mensen dichter bij elkaar dan wat dan ook.’

Arthur Aron.

Rapport is belangrijk, met je aandacht bij de ander en niet bij jezelf zijn. Niet bij jouw mening, verhaal of oordeel maar echt luisteren en met je volledige aandacht bij de ander zijn. De ander daarbij in de ogen kijken geeft rust en ontspanning in je hoofd.

Je hoeft geen vluchteling op te zoeken om dit te doen, je partner, je kind, je ouder of je vriend mogen ook jouw oprechte aandacht krijgen. Relaties waarin men elkaar regelmatig en lang in de ogen kijkt zijn intiemer.

Vorige week werd ik me weer bewust van wat ik ‘Post-it’s’ noem. Gruwelijke verhalen van hulpverleners en anderen met allerlei details of zonder details. En wat doet mijn brein? Die maakt er plaatjes van en slaat deze op in de grote database van mijn hersenen. Met kleur, smaak, geur en geluid. Bam, zo in mijn brein. Voor ik naar bed ga zie ik dat beeld en als eerst als ik opsta. Nu helpt het dat ik ‘stop-it’ kent. Dus gelukkig slaap ik tegenwoordig zonder problemen.

Als iemand je een ervaring vertelt die nogal emotioneel is of vervelend zeggen we vaak dat het wel goed komt. Of je hoort dat de ander bang voor iets is of onzekerheid voelt dan zeggen we vaak: “Het valt vast wel mee’. Moeiteloos verdraaien we het negatieve voor iets positievers. Mogelijk maak je nog een tussenstap door te zeggen: ‘Wat is dat vervelend voor je’, maar daar blijven we niet lang bij stil staan.

Op het moment dat je pieper gaat. Op het moment dat een lastige ouder binnen komt lopen. Op het moment dat je in paniek raakt. Op het moment dat je met agressief gedrag te maken hebt verhoogt je hartslag, versnelt je ademhaling en neemt de adrenaline in je bloed toe. Afhankelijk van hoe lang je blootgesteld bent aan de situatie, zakken deze fysieke verschijnselen snel of langzaam.

Het zijn hele normale lichamelijke reacties op het moment dat je moet presteren.

Maar soms wil de rust niet terugkeren, lukt het je niet om rustig te worden of te ontspannen.

Na 2 uur suppen aan de kust van Scheveningen ben ik me bewust dat ik in die 2 uur geen moment gedachten heb gehad. Geen zorgen over mijn revaliderende vader of werk. Geen "Wat ga ik straks doen" of "Wat heb ik vorige week gedaan of gelaten". Complete stilte, rust, ruimte en vrede. Ik realiseer me nu dat ik dit ook tijdens het waterskiën en windsurfen had.

Op andere momenten van de dag heb ik oordelen, behoeftes, gevoelens, ideeën of moet ik nog van alles.

Wat maakt dit verschil zo groot? Water? Wind? Buiten?

Sinds ik regelmatig mijn gedachten voorbij laat bewegen als wolken in de lucht ervaar ik meer rust. Ik hang aan iedere wolk mijn zorgen, emoties of oordeelen en zie hoe deze mijn gezichtsveld verlaat. Ik hoef me niet meer te identificeren met alle woorden en beelden in mijn hoofd. Sommige wolken bewegen langzaam en andere vliegen door de lucht. Soms zijn ze al vervormd voor ze uit beeld zijn verdwenen. Heerlijk een leeg en ontspannen hoofd. Hersenen die even niet hoeven te kraken voelen als een zucht van verlichting maar dan onder je schedel.

Soms verkeer je in een situatie waarin jouw zorgen dagelijks je gedachten kruisen, tussen alle dagelijkse taken door, voor je gaat slapen en direct bij het ontwaken. Of dit nu financiële, relationele of fysieke zorgen zijn, ze kosten veel tijd en energie.  

Onderzoek van Yale (zie link onderaan de blog) bewees dat piekeren leidt tot depressie, alcoholisme, eetziektes, hartaandoeningen en tot disfunctionele oplossingen voor je piekeren. Wat je doet als je piekert is bezig zijn met iets uit het verleden of iets dat nog moet gebeuren in de toekomst en de gedachten gaan zelden over het nu. Daarnaast heeft piekeren nog nooit iets opgelost.

Als geüniformeerde hulpverlener moet je weleens hele lastige beslissingen nemen; beslissingen, waarvan sommige nog uren na het incident behoorlijk wat twijfel kunnen geven in je gedachten. “Had ik niet eerder moeten opschalen?” “Had ik niet beter toch voor die andere strategie moeten kiezen?”
Maar ook de dagelijkse beslissingen kunnen in je gedachten blijven doorrommelen. “Moet mijn zus haar zorgbehoevende kind in een tehuis laten opnemen of doe ik er goed aan zelf mijn neef  in huis nemen?” “Moet ik voor de promotie gaan en werk gaan doen waar ik minder blij van wordt of kan ik beter blijven waar ik zit?” “Moet ik blij zijn met deze baan ondanks dat ik heel veel stress ervaar of is het goed om eens verder te kijken en elders te gaan solliciteren?”

Gedachten, waar komen ze vandaan? Wie maakt ze en zorgt dat ze mijn aandacht krijgen?  Sommigen zeggen dat ze ontstaan door de informatie die wij via onze zintuigen tot ons krijgen. Ik weet niet  of dat waar is. Eigenlijk is het belangrijker rust in je hoofd te krijgen op die momenten dat jij dat nodig hebt. Zodra je gedachten gaan malen, gaan ze energie kosten. Mocht je behoefte hebben aan mentale ontspanning leer dan anders tegen je gedachten aan te kijken.

‘Worries are meditation on shit’ hoorde ik laatst. En dat is net zo geestig als dat het waar is: als je veel zorgen hebt kun je daar dagelijks over malen. Vaak kun je de slaap niet vatten en lig je daar je gedachten te herhalen. Ik realiseer me dan dat er eigenlijk nooit nieuwe gedachten bijkomen. Nee, het is herkauwen van zinnen waarvan ik de inhoud al ken. Ik word er moe van, boos en verdrietig. Vaak nemen mijn onmacht en frustratie toe - alles behalve ontspannen. Maar de gedachten dat je dit mediteren kunt noemen doet me wel goed.

Mijn hoofd zit vol met gedachten, de hele dag door komen en gaan gedachten. Leuke, creatieve, lieve, oordelende, somber makende, angst inboezemende en remmende gedachten. Een groot deel van mijn angsten is niet ontstaan op basis van mijn ervaringen, zoals je wel eens leest. Mijn huis is nog nooit afgebrand, mijn kinderen niet ontvoerd en mijn auto is altijd nog heel gebleven. Maar hoe kom ik dan aan al mijn zorgelijke en sombere gedachten? En hoe kom ik hier vanaf?