Laat je niet manipuleren.

Je kunt op verschillende manieren gemanipuleerd worden. In het begin heb je het niet eens in de gaten. Langzaam maar zeker neemt je vrijheid af, je onzekerheid neemt toe, je irritatie wordt groter en je plezier kleiner. Omdat het heel subtiel gaat is het lastig om dit te keren.
Weet dat het nooit te laat is om je gedrag ten opzichte van een manipulator te veranderen. Het is niet eens zo moeilijk - je moet alleen volhouden en er een spelletje van maken met behulp van deze handvatten. Mocht je na een paar zinnen toch weer terugvallen in je oude gedrag en reactie, is dat helemaal niet erg. Je pakt het de volgende keer gewoon weer op. Vier de momenten dat het je wel gelukt. Wedden dat je elke keer verder komt?

Assertief zijn betekent dat je voor jezelf opkomt. De kunst is om in relatie te blijven en toch goed voor jezelf te zorgen. Manuel Smith heeft een manier ontwikkeld die je kunt gebruiken als de ander je manipuleert. Smith legt uit dat het een techniek van ‘volhouden is’, onder het motto: de aanhouder wint. De techniek komt er in het kort op neer, dat je nee denkt, rustig en beleefd je eigen argument herhaalt, zonder in te gaan op de zijwegen die de ander in slaat. Je leert daarbij je niet uit het veld te laten slaan door de argumenten van de ander.

Je kunt de techniek voor deze doelen gebruiken:

• Adequaat reageren als iemand je probeert te manipuleren.
• Om leren gaan met kritiek. Als je het vervelend vindt dat je niet weet hoe je met iemand om kunt gaan die iets tegen je zegt dat je niet prettig vindt (kritiek op je heeft).
• Als je het lastig vindt om voor jezelf op te komen of jezelf te verdedigen.

Voor je je echt gaat wagen aan de werkvormen is het belangrijk dat je eerst ‘De assertieve rechten’ kent en doorleeft. Hiermee neem je jouw kracht en vrijheid terug. Zolang je niet congruent bent met deze tien rechten is de kans dat je manipuleerbaar blijft groter.

Assertief recht:

1. Ik heb het recht zelf te oordelen over mijn gedrag, gedachten en gevoelens. Voor de consequenties daarvan ben alleen ik verantwoordelijk.
2. Ik heb het recht geen excuus of verklaring voor mijn gedrag te geven.
3. Ik hebt het recht zelf te bepalen of ik een oplossing moet zoeken voor andermans problemen.
4. Ik heb het recht van mening te veranderen.
5. Ik heb het recht fouten te maken en er zelf verantwoordelijkheid voor te dragen.
6. Ik heb het recht te zeggen: ‘Ik weet het niet’.
7. Het is niet nodig dat anderen mij aardig vinden om een ander iets duidelijk te maken of mijn grenzen aan te geven.
8. Ik heb het recht onlogisch te zijn bij het nemen van beslissingen.
9. Ik heb het recht te zeggen: ‘Ik begrijp het niet’.
10. Ik heb het recht te zeggen: ‘Dat kan me niet schelen’.

Door je te realiseren dat je helemaal zelf mag weten wat je doet en laat, geeft je vrijheid. Heerlijk om gewoon ‘Nee’ te zeggen zonder daarvoor een verklaring te moeten geven (R 2). Lekker om te zeggen ‘Ik weet het niet’ of ‘Ik begrijp het niet’ (R 6 en 8).
De tiende recht ‘Dat kan met niet schelen’ mag je gebruiken als jij bijvoorbeeld een mobiel hebt gekocht van 700 euro en deze gaat na een week stuk dat je geen genoegen neemt met een refurbished exemplaar maar dat je een nieuwe wilt. In zo’n geval kan je tegen de leverancier zeggen: ‘Het kan me niet schelen wat de regels zijn, ik wil een nieuwe mobiel’.
Als een ouder van je cliënt wil dat je iets doet dat jij echt niet wilt doen. ‘Ik begrijp dat u wilt dat ik dat doe. Het kan me niet schelen dat u er voor gaat zorgen dat ik mijn baan kwijt raak. Ik ga dat niet doen’. Als jij vindt dat het niet in het belang van de cliënt is.

Welke van de tien rechten vind je lastig?  

Het helpt je als je geen weerstand voelt bij deze 10 rechten. Mocht je toch weerstand voelen kan het je helpen om de zin een aantal keer te herlezen en rustig in en uit te ademen. Je kunt ook op zoek gaan wie jou heeft doen geloven waarom dit recht niet voor jou van toepassing is en je weerstand op die regel loslaten (CKT).

Onthoud dat je deze rechten nodig hebt op die momenten dat de ander over jouw grenzen heen gaat. Als de ander je manipuleert, de ander zijn verantwoordelijkheid niet neemt of dat de bureaucratie van een bedrijf belachelijk is. We hebben het niet over gelijkwaardige relaties.

• Adequaat reageren al iemand je probeert te manipuleren.

Misten
De basis van deze techniek is volhouden en herhalen. Het in alle rust herhalen van wat je wel of niet wilt. Je kunt de voorgestelde werkvormen van communicatie door elkaar gebruiken. Misten helpt je om het je minder persoonlijk te maken en toch te reageren. Vaak slaan we dicht als iemand ons manipuleert en worden we onzeker. Misten gaat je helpen om je te herpakken omdat je nu weet wat je kunt doen. Dit geeft je weer regie, een slag om de arm om het gesprek te sturen en plezier in plaats van ergernis.

Je gedraagt je als een mistbank. De kenmerken van een mistbank zijn:

• Ze zijn hardnekkig
• Je kunt er niet goed doorheen kijken
• Ze bieden geen weerstand als je er doorheen loopt
• Ze doen niets terug
• Het heeft geen solide oppervlakte, je kunt er zo een steen doorheen gooien en nog gebeurt er niets.

Dus discussiëren met een mistbank heeft weinig zin omdat deze hardnekkig, onafhankelijk en niet manipulatief is. Daarom laat je de mistbank met rust, gedraag je als een mistbank en men laat je met rust. Zo kun je ook, als je bekritiseerd wordt, assertief te werk gaan door geen weerstand te bieden of de ander geen platvorm te geven voor zijn opmerkingen. Je beweegt mee met kritiek maar toch doe je wat je zelf wilt. Je kunt deze techniek goed gebruiken bij kritiek: dat bestaat uit de waarheid, die logisch is of dat er op gericht is om jouw plan te laten mislukken.

Om te kunnen misten gaan deze drie vooronderstellingen je helpen. Hierin gaat het er niet om of de ander gelijk heeft of niet, of het waar is of niet. Een mistbank kan het niets schelen.

1. Je kunt instemmen met elke waarheid die de ander ons voorhoudt.
2. Je kunt  beamen dat elke uitspraak van de ander mogelijk waar is.
3. Je kunt instemmen met de algemene waarheid in de logische uitspraak die de ander gebruikt om je te manipuleren.

Als je misten onder de knie hebt ervaar je kritiek niet langer meer als persoonlijke aanvallen maar als een ontspannen ( je moet wel geduld hebben) gesprek. Je mag het zelfs als een spelletje zien.

Ouder: Je moet de zitzak wassen
Jij: Je hebt gelijk die mag wel een gewassen.
Ouder: Hij is heel vies.
Jij: Je hebt gelijk de zitzak is heel vies.
Ouder: Alles is hier vies.
Jij: Misschien heb je gelijk en is alles vies.
Ouder: Wat doe je hier nu de hele dag, je doet helemaal niets.
Jij:  Misschien heb je gelijk en doe ik de hele dag niets.
Ouder: Je kan ook helemaal niets.
Jij: Het kan zijn dat je gelijk hebt.

• Om leren gaan met kritiek. Als je het vervelend vindt dat je niet weet hoe je met iemand om kunt gaan die iets tegen je zegt dat je niet prettig vindt (kritiek op je heeft).

Negatief zelfbevestiging.
We maken nu eenmaal fouten, je kunt onmogelijk foutloos door het leven. Deze techniek van negatief zelfbevestiging helpt je om hiermee om te gaan zonder je te laten manipuleren door de ander. Wil je assertiever worden dan moet je leren je eigen fouten te verdragen zonder je erdoor uit het veld te laten slaan. Het gaat je helpen je verbale gedrag te veranderen zodat je ongevoelig wordt voor de manipulatieve kritiek van anderen. Je aanvaardt assertief je negatieve kanten. Het is belangrijk dat je geen ‘sorry’ zegt maar:
Jij: Zeg dat wel! Goeie hemel, wat heb ik toen zitten klungelen.
Jij: Ja, dat is zo.
Jij: Je hebt gelijk, dat was niet zo handig van me.

Als iemand maar door blijft zeuren zeg je dit één keer daarna stap je weer over op misten.

Negatieve navraag.
Deze techniek past beter bij mensen waarmee je een warme band hebt, die je dierbaar zijn. Je reageert net als bij misten niet met ontkenning, defensieve houding of contra-manipulaties maar je doorbreekt de cirkel door actief nog meer kritiek te vragen. Door meer informatie te verlangen over de dingen waar de ander je van beschuldigd. Op een niet emotionele maar een rustige wijze. Je vraagt om meer negatieve gegevens over jezelf of je gedrag.

Partner: Je bent ongezellig de laatste tijd.
Jij: Hoe bedoel je? (rustig zeggen!)
Partner: Je bent vaak geïrriteerd en kort af.
Jij: Bedoel je als ik thuis kom of als ik opsta?
Partner: Op elke moment dat je thuis bent.
Jij: Je hebt wel gelijk, dat is niet zo prettig van me (negatieve zelfbevestiging).

Je stelt alleen maar vragen:
Jij: Vind je dat ik veel klaag?
Jij: Ik begrijp het niet, je vindt dat ik minder gemotiveerd ben. Is dat zo?
Jij: Ik snap het niet, waarom vind je het verkeerd als ik het anders doe?

Aanvaardbaar compromis
Tijdens je gesprek kan er een moment komen dat je een compromis wilt sluiten dat voor jou aanvaardbaar is. Waar jij je gezien de situatie voldoende in kunt vinden en waarin je de ander een klein beetje tegemoet wil komen.
Ouder: Ik wil dat je de zitzak wast.
Jij: Ik snap dat je dat graag wilt, ik zal er morgenochtend voor zorgen. (misten en aanvaardbaar compromis)
Ouder: Je geeft hem veel te weinig te drinken.
Jij: Je hebt gelijk, hij heeft vandaag onvoldoende gedronken(negatief zelfbevestiging). Ik zal direct een beker drinken voor hem inschenken (aanvaardbaar compromis)
Ouder: Ik wil dat je mijn zoon nu uit bed haalt.
Jij: Ik snap dat jij wilt dat we je zoon uit bed halen maar dat ga ik niet doen (misten). Morgen om 10 uur kun je hem weer bezoeken (aanvaardbaar compromis).

Zelfopenbaring
Je kunt door zelfopenbaring assertief informatie vrij geven over jezelf, over wat je denkt en voelt. Je kunt hierin je machteloosheid en je eigen gevoel overbrengen naar de ander. Je spreekt uit wat je echt denkt en voelt. Je maakt aan de ander openbaar hoe je in de situatie staat.
Ander: Morgen word je terug gebeld.
Jij: Ik geloof je niet meer dit beloof je me al voor de derde keer.

Ander: Gisteren heb je weer de aardappels laten aanbranden.
Jij: Ik kan er ook niet zoveel van.

Ander: Ik wil dat je het rapport nu afmaakt.
Jij: Ik vind het ook lastig dat het rapport is blijven liggen( zelfopenbaring) , ik zal het morgen als eerste in orde maken (aanvaarde compromis).

Ander: Je wilde zelf die dienst ruilen en nu loop je te zeuren.
Jij: Ik weet zelf eigenlijk niet zo goed wat ik wil.

• Als je het lastig vindt om voor jezelf op wil komen of jezelf te verdedigen.

Om goed voor jezelf op te komen gebruik je de werkvormen door elkaar waarin elke keer jouw verzoek als een volhouden en herhaling in terugkomt. In de vorm van:
a)    Misten en herhalen van je verzoek
b)    Negatieve zelfbevestiging en herhalen van je verzoek
c)    Aanvaarde compromis en herhalen van je verzoek
d)    Zelfopenbaring en herhalen van je verzoek

Bijvoorbeeld:

Jij: We werken volgens het afgesproken signaleringsplan.

Ouder: Nee, dat hoeft niet meer, ik wil dat je vandaag doet wat ik zeg.

• a) Jij: Ik snap dat je graag wilt dat ik doe wat je zegt, maar we werken toch volgens het afgesproken signaleringsplan.

Ouder: Vorige week week jij ook af van het plan.

• b) Jij: Je hebt gelijk, dat was niet zo handig van me maar we werken nu volgens het afgesproken signaleringsplan.

Ouder: Ik wil dat je vandaag doet wat ik zeg.

• c) Jij: Ik begrijp dat je dat graag wilt. Over vier weken evalueren we dit signaleringsplan en kun je je wensen kenbaar maken maar vandaag  werken we volgens het afgesproken signaleringsplan.

Ouder: Ik wil dat je vandaag doet wat ik zeg.

• d) Jij: Ik word hier heel moe van. Ik ga weer aan het werk volgens het afgesproken signaleringsplan.

Manuel Smit 'Als ik nee zeg voel ik me schuldig'.