Overgenomen stress

Op het moment dat je collega in de stress schiet kun je de stress ook zelf voelen. Soms voel je je aangesproken en voelt de stress van de ander als je eigen stress.  Als dit een enkele keer gebeurt, is er niets aan de hand. Je kunt op zo’n moment gaan helpen of het bij de ander laten. Niet alleen collega’s, maar ook je partner, je kinderen, je ouders en vrienden in nood kunnen hun stress op je overdragen.

Maar wat als je stress ervaart dat niet sporadisch voorkomt, maar je wordt dagelijks geconfronteerd met de emotionele of fysieke pijn en lijden van een ander? Door de voortdurende stress van de ander ontstaat er bij jou een ‘compassie vermoeidheid’. Dit ontstaat door emotionele uitputting waarbij traumatische stress van het slachtoffer overgaat op jou als hulp- of zorgverlener. De Franse zeggen: ‘Compassion Fatique’ maar men spreekt ook wel over ‘secundaire traumatische stress’ (STS) en tweedehandsstress. Zonder mededogen kun je je werk niet goed doen, dit is juist een van je krachten.

Je kunt niet voor een ander zorgen als je niet goed voor jezelf zorgt. Teveel zorg dragen voor een ander kan je schaden. Als je volledig gefocust bent op een ander en je vergeet voor jezelf te zorgen kan dit destructieve gevolgen hebben. Dit kan je laten afglijden van oppervlakkigheid, apathie, isolatie, opeenstapeling van emoties, fysieke ongemakken tot middelenmisbruik.

Dit is voor het eerst gediagnosticeerd bij verpleegkundigen in de jaren 1950. Naast de compassie vermoeidheid kun je hopeloosheid, minder plezier, voortdurende stress en angst, slapeloosheid of nachtmerries en een doordringende negatieve houding vertonen. Dit kan nadelige gevolgen hebben op zowel professioneel als persoonlijk vlak. Je wordt minder productief, je kunt je slechter concentreren en je gaat meer aan jezelf twijfelen.

Hoe doorbreek je deze stresscirkel?

Stap 1.
Let op de symptomen van stress. Ze lijken veel op normale symptomen zoals hoofdpijn, spierpijn, toegenomen vermoeidheid, moeite met concentratie, slaapproblemen, maagklachten, angstig en geïrriteerd zijn en gebrek aan motivatie.

Stap 2.
Analyseer de momenten van stress, denk na over wat deze stress heeft veroorzaakt. Probeer de symptomen en context te herkennen. Wat was je aan het doen? Met wie was je in gesprek? Waarom had je stress? Is het een gewoonte geworden of was er echt sprake van noodzaak? Is het jouw stress of van de ander. Welke deel van de stress is van jou en welk deel wordt er veroorzaakt door de ander?
Een cliënte vertelde deze week dat ze elke zondagochtend samen met haar vriendin gaat paardrijden maar dat haar vriendin alleen maar ellende in haar leven heeft. Haar leven is één groot lijden. Mijn cliënte kan er niet meer tegen. Ze heeft zondagochtend al buikpijn bij de gedachte haar weer te ontmoeten. Zelfs het plezier in paardrijden is hierdoor verminderd.

Stap 3.
Schrijven helpt. Schrijf zoveel mogelijk op. Hoe voel je je? Waarom voel je je zo verantwoordelijk? Wat maakt dat je denkt dat niemand anders het van je kan overnemen? Waarom lijd je mee?

Stap 4.
Welke oplossingen kun je bedenken om minder gestrest te zijn?

• Realiseer je dat de problemen van andere mensen niet jouw probleem zijn. Je gedraagt je alsof het om jou persoonlijk gaat, maar het is niet van jou. Je mag altijd luisteren en helpen maar het is niet jouw stress. Ook als het om je kind, je ouder of je partner gaat, gaat het niet om jou.
  Soms ben je liever met andermans problemen bezig zodat je niet met jezelf bezig hoeft te zijn. Dit kan behoorlijke gevolgen hebben voor je gezondheid. Het beste is om hulp te zoeken en je eigen ballast onder ogen te zien en op te lossen.
• Zou je minder met de persoon kunnen omgaan?
• Kun je leren om de stress bij de ander te laten? Soms is het al voldoende om te weten dat het niet jouw stress is, soms moet je bewust de spanning bij de ander terugleggen.
• Doe kleine ontspanningsoefeningen als je bij de persoon bent.
  Adem rustig in en laat al je spanning uit je lichaam met je uitademhaling je lichaam verlaten.
  Denk aan een moment waarop je heel relaxed was.
• Spreek het uit naar de persoon. Vertel dat je veel spanning ervaart tijdens jullie contact. Vertel dat je het ook spannend vindt als je bij een slachtoffer zit. Maak de ander deelgenoot van je overgenomen stress.
  Geef je grenzen aan, laat de ander weten wat je nog wel aan kunt en wat niet.
• Deel de last.
  Vind iemand die jou kan helpen om de last te dragen. Durf erop te vertrouwen dat een ander ook voor je dierbare kan zorgen.
  Vraag de ander professionele hulp te zoeken.
• Neem af een toe een pauze en afstand van de situatie. Koppel je los en je zult er weer anders naar kunnen kijken. Je zult je beter bestand voelen tegen de stress.
• Beweeg voldoende, eet gezond en zorg dat je voldoende slaapt.

Stap 5.
Voer je gekozen opdracht uit. Probeer te ervaren welke veranderingen je helpen en je stress verminderen.

Neem het roer weer over, hervind je productiviteit, compassie en positieve levenslust.